Jongeren in de samenleving: Maatschappelijk Diensttijd en sociale cohesie
Het afgelopen jaar is het veel gegaan over de Maatschappelijke Diensttijd (MDT) in de politiek en de media. Uit ons onderzoek blijkt dat MDT een klein positief effect heeft op de sociale cohesie in de samenleving. Dit komt doordat MDT bijdraagt aan het zelfvertrouwen en inlevingsvermogen van jongeren.
Wat is MDT?
Maatschappelijke Diensttijd (MDT) biedt jongeren tussen de 12 en 30 jaar de kans om gedurende een aantal weken tot maanden hun talenten te ontwikkelen, mensen te ontmoeten buiten hun leefwereld en iets te doen voor een ander en/of de samenleving. Zo organiseren jongeren bijvoorbeeld sportactiviteiten in de buurt, geven taalles aan nieuwkomers of begeleiden eenzame ouderen als buddy. MDT helpt jongeren hun draai te vinden in de samenleving en vergroot hun maatschappelijke betrokkenheid.
Toegenomen inlevingsvermogen en zelfvertrouwen
Uit ons onderzoek blijkt onder andere dat jongeren door middel van MDT-projecten in contact komen met verschillende mensen buiten hun eigen leefwereld. Door deze diversiteit ontwikkelen jongeren meer inlevingsvermogen in een ander. Door iets te doen voor een ander, ervaren jongeren niet alleen theoretisch maar ook praktisch wat de ander doormaakt. Dit vergroot hun inlevingsvermogen. Meer inlevingsvermogen maakt het gemakkelijker om met anderen om te gaan en iets voor hen te betekenen.
Ook ervaren jongeren het als waardevol dat ze binnen hun eigen MDT-groep jongeren van verschillende achtergronden ontmoeten. Daarnaast krijgen jongeren meer zelfvertrouwen door het MDT-project. Hierdoor durven ze zich ook meer open te stellen voor contact met anderen, wat een positief effect heeft op hoe ze met anderen omgaan. Als resultaat heeft MDT op korte termijn dus een klein positief effect op sociale cohesie.
Aanbevelingen: verbondenheid en reflectie stimuleren
Op basis van ons onderzoek doen wij elf aanbevelingen voor het beleid op het gebied van MDT en jongerenparticipatie. Hieronder een kleine greep uit onze aanbevelingen:
- Investeer in trainingen voor begeleiders en jongerencoaches.
- Werk aan langdurig en frequent contact tussen jongeren onderling en begunstigden van een MDT-project.
- Ontwikkel inclusieve wervingsstrategieën om alle jongeren te bereiken.
- Pak structurele barrières aan, bijvoorbeeld door financiële ondersteuning te regelen voor jongeren die te maken hebben met sociaaleconomische uitdagingen.
Alle aanbevelingen lees je in ons rapport!
Onderzoek naar sociale cohesie
In opdracht van team MDT, onderdeel van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), heeft Labyrinth een uitvoerig onderzoek gedaan naar het effect van MDT op sociale cohesie. Dit is het eerste onderzoek dat dit effect onder de loep legt. Om te onderzoeken welke werkzame elementen van MDT-programma’s bijdragen aan sociale cohesie hebben wij eerst een uitgebreid literatuuronderzoek gedaan.
Dit onderzoek heeft geholpen bij het definiëren en afbakenen van sociale cohesie en de samenhang met MDT. In het literatuuronderzoek lag daarnaast de focus op jongerenparticipatieprogramma’s, om zo MDT in een wetenschappelijk kader te kunnen plaatsen. Op deze manier zijn onze bevindingen en aanbevelingen goed ingebed in de wetenschappelijke context.
Perspectief van jongeren en andere betrokkenen centraal
Naast een theoretisch perspectief stonden de ervaringen van jongeren en andere betrokkenen centraal. Door middel van focusgroepen hebben we hun verhalen opgehaald. Van september tot en met december 2024 hebben wij voor dit grootschalige onderzoek twaalf focusgroepen georganiseerd door het hele land, van Leeuwarden tot aan Tilburg.
De deelnemers deden mee aan uiteenlopende projecten. We hebben gesproken met jongeren die meededen aan projecten waar sport centraal stond, terwijl bij een andere groep fysieke en mentale trainingen een grote rol speelden. Om aan te sluiten bij de beleveniswereld van de jongeren zijn deze sessies interactief gemaakt.
Tijdens de focusgroepen stonden de verhalen van de jongeren die een MDT-traject hebben gevolgd centraal. De jongeren vertelden over wat ze hebben geleerd tijdens het traject en hoe zij de MDT-projecten hebben ervaren. Hebben ze nu bijvoorbeeld meer (zelf)vertrouwen? Zullen ze zichzelf nu vaker vrijwillig inzetten voor anderen?
Om een breed scala aan perspectieven te krijgen, hebben wij naast de focusgroepen met jongeren ook focusgroepen met de overige betrokkenen gehouden. Denk aan de begeleiders van de MDT-projecten en de begunstigden voor wie de jongeren iets hebben gedaan tijdens hun MDT-traject.
Analyse
Het literatuuronderzoek en de focusgroepen met een diverse groep deelnemers vullen elkaar goed aan en zorgen voor een verbreding en verdieping van de onderzoeksresultaten.
Na het voeren van de groepsgesprekken zijn wij aan de slag gegaan met de analyse van de opgehaalde data. We hebben overkoepelende thema’s geïdentificeerd, zoals vertrouwen, sociale participatie en omgang met anderen, om zo verbanden te leggen tussen de verschillende aspecten die tijdens de focusgroepen naar voren zijn gekomen.
Ter afsluiting heeft Labyrinth Onderzoek de onderzoeksresultaten gepresenteerd aan het landelijke MDT-team bij het ministerie van OCW tijdens een teamsessie.
Wil je meer weten? Hieronder vind je de volledige rapportage, inclusief onze aanbevelingen!
