Uitkomsten ‘Pietenmonitor 2019’

Vandaag maakt onderzoeks- en adviesbureau Labyrinth de resultaten bekend van hun landelijke inventarisatie van het uiterlijk van pieten bij Sinterklaasintochten en in winkels in Nederland, de Pietenmonitor. Doel van deze inventarisatie is in kaart brengen hoe groot de daadwerkelijke invloed van de discussie rondom Zwarte Piet op de daadwerkelijke viering van het sinterklaasfeest is. Om dit te doen heeft Labyrinth door heel het land intochten bezocht en uitingen van online en offline winkels bekeken.

Belangrijkste conclusie van de inventarisatie is dat, uitzonderingen daargelaten, alleen bij intochten en winkels in de Randstad de traditionele Zwarte Piet op grote schaal is ingeruild voor roetveeg- en andere Pieten. Buiten de Randstad is slechts zeer sporadisch een verandering in de viering waar te nemen.

Voor de inventarisatie zijn alle provinciale hoofdsteden, Amsterdam, Rotterdam en Apeldoorn bezocht. Daarnaast is per provincie minstens één kleine stad of een groot dorp onderzocht (zie tabel 1).

In zeven provinciale hoofdsteden (Den Bosch, Middelburg, Groningen, Zwolle, Arnhem, Den Haag en Maastricht) waren tijdens de intocht verschillende Pieten aanwezig, met de nadruk op de traditionele Zwarte Piet. In drie provinciale hoofdsteden waren alleen Zwarte Pieten (Assen, Lelystad en Leeuwarden). In vier steden (Amsterdam, Utrecht, Apeldoorn en Haarlem) waren roetveegpieten in de meerderheid. In Rotterdam waren de pieten zonder schmink in de meerderheid. In de kleinere steden en grote dorpen (veertien stuks) werden tijdens de officiële intochten alleen Zwarte Pieten gezien.

Qua uiterlijke kenmerken kan een aantal conclusies worden geformuleerd. De waargenomen Zwarte Pieten hadden in bijna alle gevallen zwart kroeshaar en rode lippen. Gouden oorbellen zijn bij bijna alle Zwarte Pieten verdwenen. Er zijn helemaal geen roetveegpieten met oorbellen gezien, en ook de rode lippen komen bij de roetveegpiet weinig voor. Wel heeft de meerderheid van de roetveegpieten bij twee op de drie intochten kroeshaar.

Uit de observaties bij verschillende officiële intochten blijkt dat de kleur van de pieten overeenkomt met het beleid dat door de gemeenten hiervoor heeft geformuleerd of wat op voorhand is aangekondigd in de media. Bij intochten met verschillende Pieten, werd gezien dat Zwarte Piet altijd in de meerderheid is.

Bijgaande kaart toont wat de kleur van de pieten bij de officiële intocht was: volledig donkergekleurde pieten, roetveegpieten of pieten zonder schmink. Wanneer er tijdens de intocht meerdere soorten pieten aanwezig waren is de meest voorkomende soort piet het grootst afgebeeld, en de minderheid in een kleinere variant erbij. In tabel 1 zijn de onderzochte plaatsen met bijbehorende provincie aangegeven.

Naast de intochten zijn verspreid over de genoemde plaatsen 86 winkels bezocht. Hierbij zijn zowel grotere ketens als Albert Heijn, Hema en Kruidvat als kleinere winkels bezocht.

In de aankleding van winkels in dorpen is Piet meer zichtbaar dan in de steden. In 77% van de winkels in dorpen waarbij een piet zichtbaar is, gaat het hierbij om Zwarte Piet. In de steden is dit percentage een stuk lager, namelijk 36%. In steden worden in 50% van de winkels roetveegpieten getoond. In de dorpen is dit 6%.

In winkels in de Randstad zijn Zwarte Pieten bijna niet meer zichtbaar. Geen van de bezochte winkels toonde een Zwarte Piet, en 16% een Piet in een andere vorm. Buiten de Randstad toonde 56% van de winkels een Piet, in 42% van de winkels was deze zwart.

Bij 30% van de grotere ketens  is er in de winkels sinterklaasaankleding zichtbaar. Bij één derde hiervan wordt Zwarte Piet getoond. Van de kleinere winkels heeft 88% sinterklaasaankleding, met in 71% van de winkels een of meerdere Zwarte Pieten. Online zijn 36 webwinkels bestudeerd, zowel grote als kleinere. Bij ongeveer een kwart van de webshops die sinterklaasartikelen verkoopt, is op de meerderheid van de producten een Piet afgebeeld. Een ander kwart van de webshops die sinterklaasartikelen verkopen heeft geen enkele piet afgebeeld op haar artikelen en producten. De overige webshops hebben op een deel van de artikelen pieten afgebeeld en op een deel niet. Bij veel producten worden geen Pieten afgebeeld. Enkel bij de sinterklaasdecoratie en verkleedartikelen wordt nog regelmatig een Piet afgebeeld. Het gaat hierbij zowel om Zwarte Pieten als andere vormen.