Power of the assets. Hoe krijgen we echt eigenaarschap weer terug in Nederland?

Afbeelding bij Sociaal ondernemen

Participatie, wijkeconomie, buurtbeheer en buurtbudgetten zijn leuk, totdat het gaat om eigenaarschap en serieuze business.

Vrijdag 1 december vond bij ons in het Krachtstation in Utrecht ‘Op zoek naar de WijkBV’ plaats. Dit was naar aanleiding van de Schotland-excursie die LSA Bewoners, Labyrinth Onderzoek & Advies en Geldstromen door de Wijk samen hadden georganiseerd. In Schotland werden we overweldigd met echte gemeenschapsinitiatieven zoals “Community trusts” en “Community housing associations”. In Nederland waren dergelijke initiatieven vroeger ook vaak meer vanuit de gemeenschap georganiseerd. Zo waren bijvoorbeeld huurders ook leden van de woningbouwvereniging. Een paar jaar geleden deden wij nog een woonwensenonderzoek en draagvlakmeting voor de R.K. woningbouwvereniging in Zeist, een kleine corporatie met een paar honderd huurders, die ook lid waren. Zij bestaan nog steeds. De grote instituties hebben de overhand gekregen, maar dat begint te piepen en te kraken.

De kracht van de menselijke maat en echte zeggenschap loont. Gericht op wederkerigheid in het realiseren van opbrengsten.

De menselijke maat is vaak verdwenen en de oprechte aandacht voor bewoners is ondergesneeuwd. Nu ontstaan er overal bewegingen die het anders willen. De boodschap hierbij is: breng de zeggenschap weer terug naar waar het hoort. Je ziet dit zowel op het gebied van buurthuizen en speeltuinen in zelfbeheer, (sociale) woningbouw, maar ook bij bedrijven. Ricardo Semler beschrijft in zijn boek ‘Semco-stijl’ hoe hij, sinds hij de fabriek in Sao Paulo van zijn vader overnam, in de loop der jaren proefondervindelijk samen met zijn mensen deze heeft omgeturnd naar een winstgevende, grote onderneming. Een grote onderneming bestaande uit vele kleine productie-eenheden (cellen), waar niet alleen het hoge kader zelf zijn werktijden mag bepalen, maar ook de plaatwerkers in de productiehallen. Het meedenken en meebeslissen door de mensen die er zelf mee bezig zijn loont in meerdere opzichten.

Focus op assets.

Tijdens ‘Op zoek naar de WijkBV’ ging ik in gesprek met mensen die geïnteresseerd waren in hoe bewoners en ondernemers uit een wijk, lokaal hun eigen voorzieningen (bijv. een buurthuis) kunnen creëren. Ik legde uit hoe ik samen met mijn partners het Krachtstation heb ontwikkeld en met welke kansen en bedreigingen we hierbij te maken hadden. Bovenal legde ik de klemtoon op datgene wat doorgaans ontbreekt in het debat over participatie, zeggenschap en zelfbeheer, namelijk de focus op assets.

Samen met mijn partners van Labyrinth, Krachtstation en Geldstromen door de Wijk worden we veel gevraagd om over geldstromen door de wijk en het succesvoorbeeld van Krachtstation (het grootste buurthuis van Utrecht zonder subsidie) te vertellen. Meestal willen mensen dan van alles over de geldstromen weten, door ons te laten onderzoeken wie er allemaal behoeften heeft en welke kansen er zijn. Uiteraard helpen we daar graag aan mee. Maar de problemen zijn dan meestal:

  1. Het ontbreekt aan uitdagingen om ondernemend te worden. Er staan geen ondernemers op die het ook daadwerkelijk willen gaan doen. Er wordt onvoldoende urgentie of noodzaak gevoeld om tot actie over te gaan.
  2. Belemmerende regelgeving.
  3. Goed bedoelde hulpverlening die het probleem overneemt.
  4. Opgebouwde assets worden door het establishment afgeschermd. Er mag overal over worden gepraat, behalve over aankoop en eigendom.

We kunnen overal inzicht in geven en alles uitzoeken, maar waar blijft vervolgens de actie? Voor wat betreft dit gebrek kunnen we veel van Schotland leren. Daar is veel meer actiebereidheid.

Zonder assets, hebben geldstromen geen emmer om in terecht te komen.

Om actie rondom de meest veredelde vorm van zeggenschap te krijgen, zijn assets nodig, bijvoorbeeld zelfbeheer in combinatie met het verwerven van eigendom. De meeste mensen zijn wel bereid om naar bijeenkomsten te komen, erover te praten, plannen te schrijven om subsidies op te halen en chagrijnig te doen naar de overheid die bewoners vergeet. Maar wie staat er nu echt zelf op en is bereid te investeren, hoe arm of rijk hij of zij ook is? En daarmee bedoel ik: organiseren van het investeren met keiharde euro’s en keiharde, en aantoonbare (professionele) tijd. Mijn boodschap is dus:

  • Investeer in een supergoed businessplan en haal daar experts bij, zoals architecten, bouwkundigen, planeconomen, bedrijfseconomen en opbouwwerkers. Creëer groot draagvlak en een netwerk onder medebewoners en -ondernemers, horecaondernemers, etc.
  • Verzamel geld om een substantieel deel van de aankoop in eigen vermogen bij elkaar te krijgen. Verzamel eigen geld en prikkel investeerders om een deel van het risicokapitaal in te brengen. Denk ook aan crowdfunding, etc.

Wanneer er niet gefocused wordt op concrete assets, hebben alle onderzoeken en in kaart gebrachte geldstromen weinig zin, want de geldstromen kunnen niet landen in iets waar jij en jouw wijk wat aan hebben. Wij hanteren het logo van de lekkende emmer, hieronder moet een emmertje geplaatst worden die voor de wijk zoveel mogelijk geld probeert op te vangen.

Waarom wel voor de moskee of studentenkoorhuis, maar niet voor de wijkvoorziening?

Het gekke is dat het vroeger meestal zo ging bij kerken en nog steeds zo gaat bij veel nieuwe kerken en moskeeën (collecteren bij de uitgang van de supermarkt etc.). Waarom kan dat dan niet voor onze eigen verloederde winkelstraat, of buurthuis?

In de loop der jaren heb ik een aantal factoren gevonden die veroorzaken dat mensen dit niet willen:

  • Doordat we vinden en denken dat het van de overheid is en we er al belasting voor betalen, willen de meeste mensen de asset niet zelf beheren of kopen.
  • Je brood verdienen aan iets maatschappelijks is een vies woord en het idee dat je voor het beheer van je buurthuis, speeltuin of kerk ook betaald kunt worden past niet in de cultuur van Nederland. Daardoor worden veel mensen niet geprikkeld en wordt er vaak over passiviteit geklaagd. Dit terwijl de potentiële verdiensten nooit duidelijk gearticuleerd zijn.
  • Doordat er vaak tal van subsidies en dito hulpverlenende clubs zijn, die er al voor betaald worden, denken veel mensen dat degenen die ervoor betaald worden, automatisch er de aangewezen personen voor zijn.
  • Mensen zijn bang voor de verantwoordelijkheden en risico’s die erbij komen kijken.
  • Er is geen overkoepelend vehikel dat deze risico’s en angsten zoveel mogelijk daadwerkelijk probeert te beheersen.
  • Het zijn vaak langdurige processen.
  • Veel mensen moeten al heel hard werken om hun hoofd en gezin boven water te houden.

Bewust op weg naar eigenaarschap

Zodra het om een breder maatschappelijk belang gaat, lijkt het lastiger te worden. Voor concrete afgebakende doelen zoals een studentenclubhuis, moskee, kerk, dansschool, feestzaal of sportverenigingsgebouw lukt het vaak wel. Dat geldt zeker niet alleen voor de hoger opgeleiden en rijken. Het is wel vaak zo dat hoe rijker de achterban, hoe sneller men ook inziet dat het voor de lange termijn belangrijk is om ook de asset in eigendom te hebben en niet via huur te werken. Het verwerven en creëren van passief inkomen uit assets is dan ook niet voor niets het geheim van de rijken. Het is logisch dat eigendom meestal niet meteen gaat. De kern van wat ik probeer mee te geven is: wees er bewust van en probeer er naartoe te werken, daar waar mogelijk. Dat zorgt namelijk voor duurzaamheid en continuïteit.

ASSETS VOOR DE WIJK ZORGEN VOOR SOCIALE EN ECONOMISCHE DUURZAAMHEID

Maar bij de assets begint ook het probleem.

Tot nu toe had ik een mooi kritisch en activerend verhaal, vind ik zelf. Het eerste probleem is dat er vaak niet concreet naar assets wordt toegewerkt en dat veel mensen vergeten wat de hierboven opgesomde basale spelregels zijn (ondernemerschap, inbreng, expertise, huiswerk). Het is begrijpelijk dat veel mensen dat lastig vinden, maar het echte probleem (of kans) ontstaat pas daarna, want:

In tegenstelling tot in Schotland, is het in Nederland heel lastig om assets los te wrikken.

In Schotland zijn veel associatons en trusts ontstaan vanuit activisme en een hele grote nood. Enkele clans en multinationals hadden 95% van al het land in het bezit en tot voor kort waren er vaak feodale toestanden tussen landlords en hun huurders / pachters. In Nederland hadden we ook activisten en krakers, alleen velen van hen zijn nu lid van de geinstitutionaliseerde orde geworden. Deze orde laat de kern waardoor zij macht en geld verdienen, echt niet zomaar los. Hoe wrik je de assets dan los?

Dat is iets waar ik zelf met mijn partners voortdurend mee bezig ben, omdat dit heel veel maatschappelijke winst kan opleveren. We geloven dat de kennis die we met Krachtstation en andere projecten hebben opgedaan moeten doorgeven. We zijn voornemens om hiervoor een fonds en een belanghebbend kennisplatform op te richten, om ook andere wijken en initiatieven hiervan te laten profiteren. Er staat bewust belanghebbend, omdat we alleen initiatieven willen helpen waar we zelf ook een belang in zien en er impact gemaakt kan worden.

Een van de sleutels om los te wrikken is instituties, zoals woningcorporaties en lokale overheden, erbij te betrekken. Diep van binnen wil iedereen deze nieuwe beweging. Uiteindelijk hebben we elkaar ook nodig. Het een is namelijk niet slecht en het andere is niet persé goed.

Een andere sleutel is het vinden van de weg naar het geld. Wij hebben veel investeerders gevonden, waaronder zowel particulieren als bedrijven en investeringsclubs, die graag aan deze bewegingen willen bijdragen met hun vermogen.

Ben je ook uitgedaagd om met ons mee te willen werken?

Nathan