In opdracht van het Sociaal en Cultureel Planbureau en in samenwerking met de Universiteit van Amsterdam heeft Labyrinth van december 2019 tot juni 2020 een kwalitatief onderzoek uitgevoerd onder Syrische en Eritrese statushouders. De resultaten van dit onderzoek zijn nu gepubliceerd in het rapport Open armen en dichte deuren.
Inzicht in de wereld achter de cijfers
Vanaf 2014 zijn er veel Syrische en Eritrese statushouders in Nederland komen wonen. Het Sociaal en Cultureel Planbureau heeft verschillende kwantitatieve en kwalitatieve onderzoeken uitgevoerd onder deze doelgroep. Labyrinth heeft voor deze onderzoeken meerdere keren het veldwerk uitgevoerd. Dankzij deze onderzoeken zijn de posities, de opvattingen en denkbeelden van met name Syrische statushouders door de tijd heen intensief onderzocht en beschreven. Het onderzoek ‘open armen, dichte deuren’ biedt een verdieping op deze eerdere studies en inzicht in de wereld achter de cijfers.
Hoe wordt de Nederlandse cultuur ervaren en geïnterpreteerd?
Het kwalitatieve onderzoek met Open armen en dichte deuren onderzocht hoe Syrische en Eritrese statushouders de Nederlandse cultuur en de herkomstcultuur interpreteren. Voor het onderzoek waren de volgende onderzoeksvragen opgesteld:
- Wat vinden statushouders typerende kenmerken van de Nederlandse cultuur?
- Welke kenmerken worden positief en welke negatief gewaardeerd?
- Wat vinden statushouders typerende kenmerken van de cultuur van de herkomstgroep?
- In hoeverre vinden statushouders dat de kenmerken van de Nederlandse cultuur verschillen / overeenkomen met kenmerken van de cultuur van het herkomstland of de herkomstgroep?
- In hoeverre voelen statushouders zich verbonden met de herkomstgroep en / of Nederland?
- In hoeverre zijn statushouders veranderd (of hebben ze het gevoel dat ze veranderd zijn) in de korte tijd dat ze in Nederland verblijven?
- Wat is de betekenis voor statushouders van de culturele verschillen tussen Nederland en het land van herkomst en wat is de impact hiervan op netwerken, identificatie en het toekomstperspectief van statushouders in Nederland
Diepte-interviews, focusgroepen en dagelijkse opdrachten
Voor het onderzoek zijn diepte-interviews en focusgroepen gehouden. Daarnaast is er een korte vragenlijst online gezet en werden respondenten gevraagd om dagelijkse een opdracht uit te voeren. Dit ging meestal om een beschrijving. De opdracht bij dag
twee was bijvoorbeeld:
‘Toen je pas in Nederland was, welke mensen, spullen, plekken of gebeurtenissen zijn belangrijk geweest?’
Het doel van deze opdrachten was om input op te halen bij de respondenten, dat weer ingezet kon worden bij het ontwikkelen van de topiclijst. Daarnaast raakten de respondenten zo al vertrouwd met de belangrijkste thema’s van het onderzoek en werden zij zelf al aan het denken gezet hierover.
Conclusies
Het onderzoek beschrijft hoe statushouders vaak een warm welkom ervaren bij de start, maar dat hierna het contact met Nederlanders moeizamer verloopt. Zij voelen zich dan ook niet vanzelfsprekend verbonden met De verbondenheid met Nederlanders is dan ook niet vanzelfsprekend is. Vooral ervaringen met discriminatie en uitsluiting lijken een sterke verbondenheid met Nederland in de weg te staan. Het hele rapport is hier te lezen. Hieronder staan enkele belangrijke punten uit het rapport:
- Tijdens het vestigingsproces hebben veel statushouders warm contact met Nederlanders. Dit zijn vaak Nederlanders die gewend zijn contact te hebben met statushouders en daar ook geïnteresseerd in zijn. Maar daarna blijkt het moeilijk om contact te krijgen met de ‘doorsnee-Nederlander’.
- Statushouders zien, en ervaren, dat er in Nederland meer ruimte is dan in het land van herkomst om je eigen leven naar eigen inzicht in te richten, zonder druk vanuit familie of religieuze gemeenschappen.
- Heersende culturele Nederlandse waarden en normen lijken niet direct te worden overgenomen door statushouders. Men lijkt over het algemeen wel bereid te zijn zich ten aanzien van bepaalde thema’s (positie van de vrouw, omgang met homoseksuelen) aan te passen of opzoek te gaan naar een compromis of pragmatische oplossing.
- De herkomst groep is een bron van emotionele ondersteuning. Dit wordt door respondenten verklaard doordat ze gezamenlijk iets verschrikkelijks hebben meegemaakt en dat ook gezamenlijk willen verwerken.
- Verbondenheid met Nederland is niet vanzelfsprekend, ook niet wanneer statushouders Nederlands spreken, Nederlandse vrienden hebben, de Nederlandse nationaliteit hebben en betaald werk. Verschillende vormen van uitsluiting en discriminatie geven sommige statushouders weinig vertrouwen dat zij, of hun kinderen, ooit echt geaccepteerd zullen worden in Nederland. Dit lijkt voor sommige respondenten een sterke verbondenheid met Nederland in de weg te staan.
- De belangrijkste reden om te willen blijven in Nederland is het hebben van kinderen die geworteld zijn.