Taal als middel – Kansen voor verbeterde aanpak laaggeletterdheid in het gemeentelijk sociaal domein

Afbeelding bij Taal als middel – Kansen voor verbeterde aanpak laaggeletterdheid in het gemeentelijk sociaal domein

Gemeenten zien veel kansen voor aanpak laaggeletterdheid onder meer bij werk en schulden

Gemeenten zien lees- en schrijfvaardigheden als essentiële voorwaarden voor het bereiken van resultaten op diverse beleidsterreinen, zoals bij werk en schuldhulpverlening. Zij zien taal als middel en niet als doel op zich. Het lukt gemeenten echter vaak niet de aanpak van laaggeletterdheid integraal onderdeel te maken van het sociaal domein. Plekken waar veel laaggeletterden komen, worden hierdoor vaak niet optimaal benut. Het screenen op laaggeletterdheid maakt namelijk vaak geen onderdeel uit van het werkproces. Hier liggen kansen. Dit blijkt uit focusgroepen met zestien gemeenten.

Kunnen lezen en schrijven is een voorwaarde om zelfredzaam te zijn en dat is een belangrijk doel van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en de Jeugdwet. Met de aanpak van laaggeletterdheid worden ook de perspectieven op betaald werk of vrijwilligerswerk binnen de Participatiewet vergroot. Gemeenten hebben hierbij een lokale regierol. Deze rol beperkt zich niet tot de Wet educatie en beroepsonderwijs (WEB); binnen het sociaal domein doen laaggeletterden immers een groot beroep op diverse gemeentelijke voorzieningen.

Conclusies uit het onderzoek

Labyrinth Onderzoek & Advies heeft in opdracht van Stichting Lezen & Schrijven het onderzoek uitgevoerd. De deelnemers uit de focusgroepen zijn zowel grote, middelgrote als kleine gemeenten. Andere conclusies uit het onderzoek op een rij:

  • Beleidsmakers en mensen uit de praktijk hebben meer kennis nodig over de samenhang tussen laaggeletterdheid met diverse problematieken, zoals schuldhulpverlening.
  • Ook hebben zij meer inzicht nodig in het nut en de noodzaak van screenen op laaggeletterdheid en hoe zij hier uitvoering aan kunnen geven. Dit verklaart waarom screening nog onvoldoende wordt ingezet op plekken waar veel laaggeletterden komen, zoals bij sociale (wijk)teams.
  • Ondanks dat gemeenten autochtone laaggeletterden als primaire doelgroep zien, bereiken zij de doelgroep in de praktijk nog onvoldoende. Dit komt door het ontbreken van screening op laaggeletterdheid als vast onderdeel van de werkprocessen.
  • Ook handelingsverlegenheid speelt op diverse niveaus. Zo blijken beleidsambtenaren het lastig te vinden om collega’s van andere beleidsterreinen te betrekken bij de aanpak van laaggeletterdheid. Medewerkers van bijvoorbeeld sociale diensten en sociale (wijk)teams vinden het op hun beurt moeilijk om de problematiek bespreekbaar te maken bij de cliënt, omdat het onderwerp een groot taboe is.
  • Het WEB-budget is in de meeste gemeenten ontoereikend om aan de vraag voor taalonderwijs te kunnen voldoen.

Aan de slag met de uitkomsten

Naast kansen heeft het onderzoek ook diverse knelpunten en ondersteuningsbehoeften inzichtelijk gemaakt. Dit levert actiepunten op voor meerdere partijen, zoals de ministeries van OCW, SZW en VWS en de VNG. Stichting Lezen & Schrijven gaan aan de slag met de uitkomsten en richten ons onder andere op het benutten van de rol van sociale (wijk)teams, het aanpakken van de handelingsverlegenheid en het uitwisselen van kennis.